Demokrasiye geçiş arayışının bir denemesi olarak görülen bu hareket, yalnızca 98 gün yaşayabilmiş ve siyasi tarihe iz bırakmıştır. Peki Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kuruluş amacı neydi? Kimler kurdu? Neden kapatıldı?
🏛️ Serbest Cumhuriyet Fırkası Ne Zaman ve Neden Kuruldu?
-
Kuruluş Tarihi: 12 Ağustos 1930
-
Kurucusu: Fethi Okyar (Mustafa Kemal'in yakın arkadaşı ve eski başbakan)
-
Kuruluş Amacı: Türkiye'de tek parti yönetimi altındaki siyasi sisteme kontrollü bir muhalefet görüntüsü kazandırmak; yurtiçindeki baskıyı ve Batı'dan gelen "demokratikleşme" taleplerini yatıştırmak.
Mustafa Kemal, hem dönemin ekonomik sıkıntılarından bunalan halkı rahatlatmak hem de İsmet İnönü’nün Halk Fırkası üzerindeki etkisini dengelemek istiyordu.
SCF’nin Kuruluş Amacı Neydi?
-
Halk Fırkası’nın karşısında sembolik bir muhalefet oluşturmak
-
İsmet İnönü’nün siyasette güç kazanmasını frenlemek
-
Batı dünyasına çok partili rejim sinyali vermek
-
Halkın tepkisini yönlendirerek siyasi tansiyonu düşürmek
-
Ekonomik kriz döneminde hükümeti rahatlatmak
Ancak bu “danışıklı dövüş” olarak görülen muhalefet denemesi, beklenmedik bir halk desteğiyle karşılaştı.
👥 Serbest Fırka’yı Kimler Destekledi?
-
Ekonomik sıkıntılar nedeniyle bunalmış halk
-
Devletçilik politikasına karşı olan burjuvazi
-
Azınlıklar ve liberal çevreler
-
Basın özgürlüğü isteyen aydınlar
-
CHP içindeki pasif muhalifler
Partinin programında özgürlükçü ekonomi, vergi reformu, demokrasi ve adalet sistemi vurgulanıyordu.
📉 Serbest Cumhuriyet Fırkası Neden Kapatıldı?
-
Halkın yoğun ilgisi ve İsmet Paşa aleyhine gelişen sokak hareketleri
-
Parti mitinglerinde yaşanan gerginlikler, özellikle İzmir olayları ve bir çocuğun ölümü
-
Vali ve güvenlik güçleriyle yaşanan krizler
-
Belediyelerde SCF’nin başarı kazanması ve seçmen manipülasyonu iddiaları
-
Giderek büyüyen siyasi rekabetin Atatürk’ün otoritesini tehdit edecek boyuta ulaşması
Tüm bu gelişmeler sonucunda, Fethi Okyar partiyi feshetmek zorunda kaldı. 17 Kasım 1930’da parti resmen kapatıldı.
🧾 Kısa Kısa SCF Gerçekleri
| Başlık | Bilgi |
|---|---|
| 📅 Kuruluş | 12 Ağustos 1930 |
| 👨⚖️ Kurucu | Fethi Okyar |
| 🎯 Amaç | Kontrollü muhalefet yaratmak |
| ⏳ Ömrü | 98 gün |
| 📍 Kapanış | 17 Kasım 1930 |
| 🗳️ Etki | 42 belediyeyi kazandı, 250 binden fazla oy aldı |